Landenrapport Brazilië 2017

Politieke situatie

Staatshoofd/regeringsleider: President Michel Temer (sinds augustus 2016)
Bevolking: 206,1 miljoen (naar schatting)

Grote politiek onzekerheid houdt aan

Eind augustus 2016 stemde de Braziliaanse Senaat om president Dilma Rousseff van de linkse Arbeiderspartij (Partido dos Trabalhadores, PT) af te zetten op grond van overtreding van de begrotingswetgeving. Michel Temer van de centrumpartij Partido do Movimento Democrático Brasileiro (PMDB) werd tot eind 2018 aangesteld als president. Hoewel president Temer een meerderheid heeft in het Congres, zal het lopende onderzoek naar corruptie bij het staatsoliebedrijf Petrobras goed bestuur in de weg blijven staan. Openbare aanklagers voerden aan dat grote bouw- en andere bedrijven in ruil voor contracten enorme smeergeldbedragen zouden hebben betaald aan hoge ambtenaren van Petrobras en aan bepaalde politici. Tot nu toe is meer dan de helft van de Congresleden en zelfs president Temer betrokken, wat zou kunnen leiden tot zijn ontslag als de beschuldigingen van omkoping worden bevestigd.

Economische situatie

Nieuwe regering pakt economische hervormingen aan

De Braziliaanse economie kromp in 2015 en 2016 met meer dan 3%, door een zwakke buitenlandse vraag en gedaalde grondstofprijzen, terwijl de particuliere consumptie, investeringen en industriële productie sterk daalden. De gevolgen van het corruptieschandaal rond Petrobras hebben de economie zwaar getroffen, doordat investeringen in energie en infrastructuur zijn uitgesteld en veel bedrijven financiële problemen hebben.

Sinds zijn aantreden hebben president Temer en zijn economische adviseurs een conservatiever economisch beleid gelanceerd om de overheidsfinanciën te verbeteren, het beleggerssentiment te verhogen en de economie uit de crisis te halen. Er werden onder meer grondwetswijzigingen doorgevoerd om de groei van de overheidsuitgaven in te perken en de geloofwaardigheid van de Centrale Bank te vergroten. De regering is ook begonnen met het doorvoeren van de broodnodige hervormingen van het pensioen- en socialezekerheidssysteem, het versoepelen van de arbeidsmarkt en het verminderen van de bureaucratie. Maar door het huidige onstabiele politieke klimaat wordt er op dat vlak niet veel vooruitgang verwacht.

Bescheiden herstel verwacht na twee jaar van krimp

In 2017 wordt een bescheiden economisch herstel verwacht, als gevolg van een toegenomen ondernemersvertrouwen, de geplande overheidsinvesteringen in infrastructuur en een versoepeling van het monetair beleid. Omdat de inflatie begon te dalen is de Centrale Bank eind 2016 opnieuw begonnen met het verlagen van de basisrente, wat het aantal investeringen en leningen zeker een duw in de rug geeft. Verdere beheersing van de inflatie is een voorwaarde voor bijkomende verlagingen van de rente in 2017.

Het economisch klimaat zal echter uitdagend blijven, door een broodnodige hervorming van het fiscaal beleid, de hoge werkloosheid van meer dan 10%, een zwakke productiesector en recente dalingen in het vertrouwen van bedrijven en consumenten. De export heeft tot dusver positief bijgedragen aan de economische groei, maar uit het aantal orders blijkt dat de groei zal vertragen in 2017. De valutaschommelingen houden waarschijnlijk aan door het huidige onstabiele politieke klimaat en de onzekerheid over het Amerikaanse handelsbeleid, wat kan leiden tot een nieuwe waardevermindering.

Door de economische krimp is het aantal bedrijfsfaillissementen sterk gestegen (vooral het aantal zaken met gerechtelijke inning steeg in 2016 met ongeveer 45% jaar-op-jaar), en deze trend zal naar verwachting aanhouden, doordat het herstel bescheiden is en banken nog altijd terughoudend zijn om leningen te verschaffen. Verwacht wordt dat het aantal faillissementen verder stijgt in 2017, met ongeveer 10%.

Overheidsschuld stijgt in 2017 tot boven 75% van het bbp

Tot begin 2015 was het fiscaal beleid van Brazilië vrij expansief. Investeringen voor de exploitatie van de enorme offshore olievelden, het WK voetbal in 2014 en de Olympische Spelen in 2016 hadden de overheidsuitgaven aangewakkerd. Het begrotingstekort daalde in 2016, maar zal door de zwakke economische prestatie naar verwachting hoog blijven in 2017 en 2018. De recente goedkeuring van een grondwetswijziging die een einde maakt aan de automatische toename van de overheidsuitgaven bij een stijgende inflatie is een belangrijke stap om de uitgaven in te perken. Maar zelfs met deze maatregel wordt een terugkeer naar primaire overschotten niet voor 2020 verwacht.

Risico’s op buitenlandse wanbetalingen en wisselkoers- en herfinancieringsrisico’s worden ingeperkt door het feit dat 85% van de staatsschuld binnenlands gefinancierd is (95% in lokale munt) tegen een gemiddelde vervaltijd van bijna zeven jaar, terwijl de overheid een externe nettocrediteur is. De overheidsschuld is in 2016 echter gestegen tot 72,5% van het bbp en zal naar verwachting tot boven 90% stijgen in 2020, waarna hij zal afvlakken; wat sneller en hoger is dan verwacht. Daarom is het beheersen van de overheidsschuld cruciaal om het vertrouwen van bedrijven en consumenten te behouden, alsook de  kredietwaardigheid van het land.

Buitenlandse bedrijfsschuld is sterk gestegen, maar blijft voorlopig beheersbaar

De schuld in vreemde valuta is de afgelopen jaren gestegen, als gevolg van een sterk stijgende bedrijfsschuld (tot ongeveer 60% van de totale schulden in vreemde valuta). Dit schuldniveau is echter afgevlakt in 2016 en bij twee derde van de buitenlandse bedrijfsschuld gaat het om schuld tussen ondernemingen, die minder blootgesteld is aan herfinancieringsrisico’s. De meeste bedrijven met buitenlandse schulden hebben ofwel hun wisselkoersrisico afgedekt of hebben toegang tot grote buitenlandse deviezenreserves.

De banksector van Brazilië is goed gereguleerd en voldoende gekapitaliseerd. Het systeem is niet gedollariseerd en is maar matig afhankelijk van buitenlandse wholesalefinanciering,  waardoor het banksysteem bestand is tegen ongunstige schokken. Dat gezegd zijnde is  het aantal niet-rendabele leningen gestegen tot bijna 4% in 2016, waarbij vooral kleine en middelgrote ondernemingen getroffen zijn.

Nog steeds gevoelig voor wisselend beleggerssentiment, maar schokbestendig

Brazilië blijft gevoelig voor wisselend beleggerssentiment, door een vrij grote instroom aan portfolio-investeringen (130% van de deviezenreserves). Door de politieke onzekerheid over het Petrobras-corruptieschandaal en het toekomstige Amerikaanse handelsbeleid zal de munt gevoelig blijven voor een wisselend marktsentiment. Maar een sterke financiële sector en relatief lage behoefte aan buitenlandse herfinanciering zorgen ervoor dat de flexibele wisselkoers fungeert als schokdemper. De externe financiële situatie van Brazilië zal naar verwachting gezond blijven. De buitenlandse schuld is nog steeds vrij laag en de liquiditeit is meer dan voldoende om de import (meer dan 20 maanden) en de behoeften voor buitenlandse herfinanciering te dekken. Het tekort op de lopende rekening blijft als gevolg van de gedaalde import laag in 2017 en wordt helemaal gedekt door directe buitenlandse investeringen.