Heeft de energiecrisis een lichtpuntje?

Atradius nieuws

Door de stijgende energieprijzen staat energiezekerheid hoog op de overheidsagenda's, wat heeft geleid tot grote beleidsinitiatieven om de overgang naar schone energie te versnellen.

 

 

 

 

Solar panel farm

 

 

 

 

In 2022 leidde de inval van Rusland in Oekraïne tot een energiecrisis die nog steeds aanhoudt. De inspanningen van West-Europa om zich los te koppelen van Russische olie en gas heeft schokgolven veroorzaakt in de wereldwijde energievoorzieningssector, wat heeft geleid tot een explosie van de energieprijzen.

Dat geldt met name voor aardgas, waarvan de prijzen in de maanden na het begin van de oorlog tot ongekende hoogten stegen. De groothandelskosten zijn sindsdien enigszins tot rust gekomen, maar de prijzen die consumenten en bedrijven voor energie betalen, blijven torenhoog, vooral in Europa.

In reactie daarop is Europa druk bezig geweest met het opkopen van vloeibaar aardgas (LNG) over de hele wereld en geeft het grote bedragen uit voor de infrastructuur die het nodig heeft om de LNG-invoer in de toekomst beter te kunnen verwerken.

Tegelijkertijd zijn stilliggende kolencentrales weer in bedrijf genomen en zijn plannen om verouderde kerncentrales te sluiten opgeschort.

Hoe zit het met alternatieven? In de onmiddellijke nasleep van de crisis was de prioriteit om te zorgen dat de lichten bleven branden. Een crisis met fossiele brandstoffen is beantwoord met voornamelijk oplossingen op basis van fossiele brandstoffen. Maar als we naar de langere termijn kijken, denken we dat de crisis de overgang naar schone energie zal versnellen. De investeringen in hernieuwbare energiebronnen nemen toe naarmate de kosten dalen, en belangrijke nieuwe beleidsinitiatieven - deels gericht op het creëren van energiezekerheid - dragen bij tot het gevoel van optimisme.

Terug naar de jaren zeventig?

Crisis is vaak de moeder van de uitvinding, en dit is een crisis als geen ander. De crisis is beschreven als een terugkeer naar de jaren zeventig, een decennium dat berucht was om stijgende energieprijzen en torenhoge inflatie. John Lorié, hoofdeconoom bij Atradius, zegt dat onze huidige situatie in sommige opzichten erger is.

"Er zijn overeenkomsten met de jaren zeventig, omdat in beide gevallen de crisis werd veroorzaakt door geopolitieke kwesties en heeft geleid tot hogere inflatie", aldus Lorié.   "Maar het grote verschil is dat de verstoring dit keer veel breder is. De verstoring doet zich niet alleen voor bij olie, maar ook bij gas, kolen en elektriciteit, en heeft een dieper effect op de bredere economie."

In de eerste helft van 2022, toen Rusland de gasleveringen verminderde als reactie op economische sancties en politieke steun voor Oekraïne, verdrievoudigden de elektriciteitsprijzen in Europa. Hogere steenkoolprijzen en minder beschikbaarheid van kernenergie maakten het probleem nog groter, en droogte verminderde de bijdrage van waterkracht. Het was een perfecte storm voor de energiesector.

In reactie daarop kocht Europa LNG-voorraden op van waar dan ook, waardoor een domino-effect ontstond dat de energieprijzen wereldwijd deed stijgen.

Energieproblemen op lange termijn

Was dit alles te vermijden? Hadden we beter voorbereid kunnen zijn op een schok in de mondiale energievoorziening? Hebben Europa en de rest van de wereld energiezekerheid als vanzelfsprekend beschouwd?

Volgens sommige energiedeskundigen is er de afgelopen jaren te weinig geïnvesteerd in fossiele-brandstofcapaciteit, een onderinvestering die niet is gecompenseerd door grotere investeringen in kernenergie of alternatieve technologieën. Hoewel investeringen in fossiele-brandstofcapaciteit op gespannen voet lijken te staan met de net-zero-ambities, geloven veel deskundigen dat ze nodig zijn om stabiliteit te garanderen. Een geknepen aanbod kan ook zonder een ernstige schok zoals de oorlog in Oekraïne hebben geleid tot wanverhoudingen tussen vraag en aanbod en tot prijsvolatiliteit.

Tegelijkertijd is de grote afhankelijkheid van Europa van Russisch gas een structurele zwakte die al lang bestaat. Regeringen waren zich vóór 2022 bewust van het risico, maar deden slechts halfslachtige pogingen om er iets aan te doen. In feite voorzag Rusland in 2015-2020 in meer van de Europese vraag naar gas (40%) dan in de voorgaande periode van vijf jaar.

"Had Europa zijn energievoorziening eerder gediversifieerd, dan was de huidige crisis misschien niet afgewend, maar wel aanzienlijk minder ontwrichtend geweest", aldus Lorié.

Het is moeilijk om niet tot de conclusie te komen dat energiezekerheid niet serieus genoeg werd genomen, vooral in Europa. Toen de crisis toesloeg, moesten regeringen ingrijpen om huishoudens en bedrijven te helpen de torenhoge energierekeningen te betalen. Volgens het Internationaal Energieagentschap (IEA) was er tot september vorig jaar voor 550 miljard dollar aan overheidssteun verleend. Bovendien hebben sommige landen stimulansen ingevoerd om het energieverbruik tijdens de wintermaanden te verminderen.

Schone energie is de oplossing voor de lange termijn

Energiezekerheid staat tegenwoordig zeker hoog op de agenda van de overheid. Daarbij groeit het besef dat de overgang naar schone energie goed kan zijn voor de stabiliteit van de energievoorziening en voor de planeet.

Dit besef wordt ondersteund door beleid en - van cruciaal belang - geld. In de VS is de Inflation Reduction Act (IRA) een pakket van 370 miljard dollar ter bevordering van projecten en productie van hernieuwbare energie. Het doel is 100.000 extra banen te creëren in de sector schone energie.

De IRA is een enorm subsidiepakket en heeft de EU gedwongen soortgelijke financiële prikkels in te voeren of het risico te lopen investeringen te verliezen aan de VS. Het Europese Green Deal Industrial Plan, dat in januari werd aangekondigd, wil de Europese productiecapaciteit voor hernieuwbare energie en andere schone energietechnologieën stimuleren met ongeveer 250 miljard euro aan financiële steun. Op langere termijn wil Europa tegen 2050 het eerste klimaatneutrale continent zijn.

Zijn deze regelingen voldoende? Op zichzelf niet. Maar ze betekenen een stap voorwaarts op de lange weg naar het bereiken van net-zero in 2050, deels ingegeven door de oorlog in Oekraïne en de vrees voor energiezekerheid op lange termijn.

Schone energie: nog een lange weg te gaan

Dit zijn allemaal tekenen dat de huidige crisis de perspectieven op energiezekerheid en de overgang naar schone energie helpt verschuiven.

Natuurlijk is er nog een lange weg te gaan. De wereldwijde CO2-uitstoot is hoog en de trend is in het gunstigste geval vlak. Het zal een enorme inspanning en enorme investeringen vergen om tot net-zero te komen.

Maar de oorlog in Rusland en de schok die dit op de mondiale energiemarkten teweeg heeft gebracht, hebben de uitdaging in ieder geval duidelijk gemaakt. Energiezekerheid en klimaatverandering pleiten samen voor actie.

Lees een meer diepgaande analyse van de energiecrisis in onze Energy Outlook research paper Energy crisis supports green transition.

 

 

 

Disclaimer

Elke publicatie die beschikbaar is op of vanaf onze websites, zoals, maar niet beperkt tot webpagina's, rapporten, artikelen, publicaties, tips en nuttige content, blogs, infographics, video's (hierna ‘Publicatie’) wordt louter ter informatie verstrekt en is niet bedoeld als beleggingsadvies, juridisch advies of enige aanbeveling aan de lezer(s) met betrekking tot specifieke transacties, investeringen of strategieën. Lezers zijn zelf verantwoordelijk voor het nemen van commerciële en andere beslissingen omtrent de verstrekte informatie. Hoewel Atradius al het noodzakelijke heeft gedaan om te verzekeren dat de informatie in enige Publicatie verkregen is van betrouwbare bronnen, kan Atradius niet verantwoordelijk gesteld worden voor fouten of omissies, of voor de resultaten verkregen door gebruik van deze informatie. Alle informatie in enige Publicatie wordt gegeven ‘zoals ze is’, zonder garantie op volledigheid, accuraatheid, tijdsgebondenheid, of op de resultaten verkregen door gebruik van de publicatie, en zonder garantie van enige soort, uitdrukkelijk of geïmpliceerd. In geen geval zal Atradius, haar gerelateerde partners of corporaties, of de partners, agenten of werknemers hiervan verantwoordelijk gesteld kunnen worden voor enige genomen beslissing of actie die zij zouden nemen op basis van de in enige Publicatie verstrekte informatie, of voor enig verlies van kansen, winstderving, productieverlies, omzetverlies of gevolgschade, speciale of soortgelijke schade van welke aard dan ook, zelfs wanneer de lezer in kennis is gesteld van de mogelijkheid van dergelijke verliezen of schade.