De economische groei zal naar verwachting met 0,5% krimpen in 2017, als gevolg van een streng begrotingsbeleid, teruglopende investeringen en een vermindering van de olieproductie.
Staatshoofd/regeringsleider:
Koning en eerste minister Salman bin Abdulaziz Al Saud (sinds januari 2015)
Regeringsvorm:
Monarchie
Bevolking:
28,2 miljoen (naar schatting) - meer dan 30 % van de bevolking is immigrant
Een assertiever buitenlands beleid
In juni 2017 stelde koning Salman zijn zoon, prins Mohammed bin Salman, als troonopvolger aan en werd kroonprins Mohammed bin Nayef opzij geschoven. Prins Mohammed bin Salman staat bekend als een voorstander van omvangrijke economische hervormingen.
De aanhoudende politieke onrust in het Midden-Oosten is een uitdaging voor de Saoedische leiders, met grote veiligheidsproblemen door de huidige situatie in buurlanden Irak en Jemen. Saoedi-Arabië voelt zich steeds meer uitgedaagd door een groeiende invloed van Iran, de traditionele rivaal voor hegemonie in de Golfregio. Daarom wordt het Saoedische buitenlandse beleid assertiever, vooral als reactie tegen de Iraanse invloed, bijvoorbeeld door de (soennitische) oppositietroepen in Syrië te steunen en, sinds maart 2015, door een rechtstreekse militaire interventie in Jemen tegen de Houthi-rebellen, een sjiitische stam die de steun van Iran zou genieten. Saoedi-Arabië besliste heel recentelijk nog om een regionale boycot in te stellen tegen Qatar en riep ook op tot diplomatieke en economische sancties. Dit als reactie tegen de nauwe banden die het land heeft met Iran en de Moslimbroederschap en omdat Saoedi-Arabië Qatar ervan verdenkt het terrorisme te steunen.
Economische situatie
Hoog op de politieke agenda: diversifiëring, minder afhankelijkheid van olie
De economie van Saoedi-Arabië draait op de productie van olie, met een sterke overheidscontrole op alle belangrijke economische activiteiten. De sterke daling van de olieprijzen sinds 2014 had vooral negatieve gevolgen voor de export en de staatsinkomsten. Het aandeel van olie in de export en de overheidsinkomsten daalde van ongeveer 85% in 2014 tot 60% in 2016. De economische groei zal naar verwachting met 0,5% krimpen in 2017, als gevolg van een streng begrotingsbeleid, teruglopende investeringen en een vermindering van de olieproductie die groter is dan verwacht, na een akkoord afgesloten tijdens een OPEC-vergadering in november 2016, om nadien opnieuw te herstellen tot ongeveer 2% op middellange termijn.
De economische activiteit wordt ondersteund door lopende grote investeringen in infrastructuur (metro Riyad) en nieuwe industriële projecten (bijvoorbeeld petrochemisch complex Sadara). De banksector is nog gezond, maar de lagere olieprijs heeft de financiële sector getroffen door een afgenomen liquiditeit. De kredietgroei is vertraagd en de balansen zijn wat verslechterd maar het niveau van niet-rendabele leningen is nog steeds laag.
In 2015 steeg het begrotingstekort tot bijna 15% van het bbp en het bleef 10% of meer bedragen in 2016 ondanks het opleggen van bezuinigingsmaatregelen (inclusief verhoogde brandstofprijzen en flink korten op subsidies). Het begrotingstekort zal naar verwachting dalen tot 7,3% in 2017. De in september 2016 doorgevoerde loonsverlagingen in de overheidssector werden in april 2017 teruggedraaid, waarschijnlijk om onvrede onder de bevolking tegen te gaan (twee derde van de Saoedische arbeidskrachten is werkzaam in de publieke sector). Door deze koerswijziging zal het tekort hoog blijven, aangezien lonen en toelagen goed zijn voor ongeveer 45% van de overheidsuitgaven. Met een olieprijs nog ver onder het fiscale break-even niveau van circa 78 Amerikaanse dollar in 2017, staat de regering nog steeds voor de uitdaging om nauwgezet op de uitgaven toe te zien.
De lopende rekening ging van hoge overschotten in voorgaande jaren naar een tekort van 8,7% in 2015 en 3,8% in 2016. Daar staat wel tegenover dat Saoedi-Arabië, dankzij zijn zeer grote deviezenreserves, lage staatsschuld (22,3% van het bbp in 2016) en gemakkelijke toegang tot internationale schuldmarkten, die tekorten vlot zal kunnen financieren. De importdekking is gedaald (van 34 maanden in 2014 naar 25 maanden in 2017), maar is nog steeds hoog. De afhankelijkheid van buitenlandse financiering bedroeg in 2016 slechts 19% van de deviezenreserves.
Terwijl Saoedi-Arabië in staat is om nog enkele jaren veel uit te geven, zou een structurele verschuiving naar een lange periode van lagere olieprijzen uiteindelijk wel een risico inhouden voor de economie. Een verregaande diversifiëring van de economie, weg van de afhankelijkheid van olie, staat dan ook hoog op de politieke agenda. In 2016 kondigde de regering diepgaande hervormingen aan via het ‘Saoedi Vision 2030’ plan en introduceerde ze verder een National Transformation Programme (NTP). Het is hierbij de bedoeling om de economie de komende 15 jaar om te vormen zodat gezorgd wordt voor gediversifieerde groei, minder afhankelijkheid van olie, langetermijnhoudbaarheid van de openbare financiën, een grotere rol voor de privésector en meer banen. Tegelijkertijd zijn er plannen om in 2018 5% van de aandelen in staatsoliebedrijf Aramco publiekelijk te verhandelen op de beurs van Riyad, ter financiering van een Sovereign Wealth Fund dat zal worden aangewend voor investeringen in het buitenland. Het is maar de vraag of de politieke bereidheid blijft bestaan om dergelijke diepgaande economische hervormingen door te voeren.
