Nauwere relaties VK en EU door overwinning Labour?

Na een klinkende overwinning bij de stembusgang, gaf de Labourpartij van Keir Starmer aan te willen streven naar een meer op samenwerking gerichte relatie met de Europese Unie (EU).

De nieuwe regering heeft al snel gezinspeeld op een mogelijke nieuwe overeenkomst die een aantal brexit-gerelateerde handelsbelemmeringen moet wegnemen. Een ander doel is de samenwerking op gebieden als defensie en veiligheid te verbeteren.

De toon is in ieder geval een stuk vriendelijker dan de soms antagonistische anti-Europese houding van de vorige conservatieve regering. Hoewel het sentiment positiever is, zal het niet makkelijk zijn om woorden in daden om te zetten. Labour heeft beloofd om de onderhandelingen over de belangrijkste onderdelen van de na brexit gesloten handelsdeal niet te heropenen, zelfs nu peilingen laten zien dat een meerderheid van het Britse publiek het vertrek uit e EU als een vergissing beschouwt.

Wat zou een regering onder leiding van Starmer kunnen betekenen voor de handel en economische samenwerking met de EU? Eén ding lijkt nu al zeker. Toenadering zoeken tot Europa zonder oude brexit-wonden open te rijten, zal een lastige evenwichtsoefening worden voor de prille regering. 

Economisch herstel VK: reëel maar broos

De mogelijke herziening van de relatie tussen de EU en het VK zou zich afspelen tegen de achtergrond van een traag groeiende Britse economie. We hebben wel onlangs onze prognose voor de bbp-groei in het VK iets verhoogd van 0,6% naar 0,9% in 2024, met een sprong naar 2% in 2025. De groei in de eurozone blijft ook gematigd, met een vergelijkbaar herstel van 0,8% in 2024 en 1,7% in 2025.

Dat voorzichtige optimisme is vooral gebaseerd op het vooruitzicht van hogere consumentenbestedingen, in combinatie met een afnemende inflatie, stijgende lonen en een toenemend consumentenvertrouwen. Verschillende onderzoeken tonen aan dat managers in de verwerkende industrie ook denken dat het herstel in het VK nu stevig is verankerd. Labour heeft gezegd dat het van plan is om de groei te stimuleren door het aanpakken van betalingsachterstanden bij het midden- en kleinbedrijf en het hervormen van bedrijfsbelastingen, naast ander beleid dat gunstig is voor het bedrijfsleven.

Hoewel er sprake is van enig herstel, zijn de economische vooruitzichten niet al te sterk. Door de hardnekkige inflatie in de dienstensector liet de Bank of England de rente in juni ongewijzigd op 5,25%. Op 1 augustus verlaagde ze de rente met 25 basispunten, voor het eerst sinds 2020. De inflatie is nu al twee maanden stabiel op het streefcijfer van 2%, maar de hardnekkige inflatie in de dienstensector houdt aan. Hoewel de rente dit jaar waarschijnlijk verder zal dalen, zal deze hoog blijven in vergelijking met voor de coronapandemie.

De regering van Starmer heeft deze beperkingen nu geërfd, naast de roep om zwaardere investeringen in overheidsdiensten. Tegen deze moeilijke economische achtergrond is het niet verrassend dat het creëren van een meer naadloze handelsrelatie met Europa een beleidsprioriteit is.

De voordelen van samenwerken

Op dit moment ligt de nadruk op een nieuwe voedsel- en veterinaire overeenkomst om de grenscontroles op dierlijke producten te vereenvoudigen. Maar een betere relatie met Europa kan de weg vrijmaken voor eenvoudiger handel op meer gebieden. Het heronderhandelen van overeenkomsten zou moeten leiden tot minder handelsbelemmeringen en minder administratieve complexiteit.

Dat kan aan beide zijden van het Kanaal aanzienlijke voordelen opleveren. Vereenvoudiging van de handel zou de toeleveringsketens stroomlijnen. Een betere relatie zou kunnen leiden tot meer EU-investeringen in het VK, omdat bedrijven zien dat het makkelijker is om grensoverschrijdend zaken te doen.

Op langere termijn zou dit kunnen leiden tot een versnelde economische groei op het hele continent, waarbij de nadruk op samenwerking en gezamenlijke oplossingen een gunstiger klimaat creëert voor organisaties in veel bedrijfssectoren. Hieronder lichten we er een aantal uit.

Productie: vereenvoudigde douaneformaliteiten en oorsprongsregels kunnen de administratieve lasten voor bedrijven aanzienlijk verminderen, waardoor het voor Britse fabrikanten eenvoudiger wordt om handel te drijven met het vasteland.

Landbouw en voedsel: de nieuwe regering kijkt al uit naar een deal die de grenscontroles op dierlijke producten zou verminderen, waardoor Britse producenten eenvoudiger toegang zouden krijgen tot de Europese markten. "Voedselproducenten behoren tot de partijen die het hardst zijn getroffen door de handelsbelemmeringen tussen het VK en de EU", zegt Bodnar. "De industrie hoopt van harte dat dit voorstel werkelijkheid wordt."

Financiële diensten: nauwere banden kunnen leiden tot beter op elkaar afgestemde financiële regelgeving, wat gunstig is voor Britse financiële instellingen die in Europa actief zijn. Maar een eventuele overeenkomst zou ook als gevolg kunnen hebben dat het VK niet langer onafhankelijk financiële regels kan opstellen, wat als een belangrijk voordeel van brexit wordt beschouwd.

Technologie en digitale diensten: een nauwere afstemming op het gebied van digitale handel en intellectuele-eigendomsrechten zou het voor technologiebedrijven makkelijker kunnen maken om grensoverschrijdend handel te drijven en te innoveren.

Logistiek en vervoer: vereenvoudiging van de douanecontroles zou leiden tot minder vertragingen en lagere kosten voor transportbedrijven die actief zijn tussen het VK en de EU.

Realiteitszin

Hoewel de voordelen van een warmere relatie tussen de partijen aan weerszijde van het Kanaal duidelijk zijn, is de weg ernaartoe dat niet. Voorstanders van brexit hebben al snel kritiek geuit op de mogelijkheid van een nieuwe voedsel- en veterinaire overeenkomst, omdat dit zou betekenen dat ze toezicht van het Europees Hof van Justitie moeten accepteren.
Van haar kant is de EU op haar hoede voor deals waarbij de krenten uit de pap worden gepikt: wel de voordelen van nauwere banden met het blok, maar minimale regels. Het kan immers niet zo zijn dat het blok een voorkeursbehandeling geeft aan een land dat is uitgetreden.
En zelfs met goede wil aan beide kanten zijn er hier geen snelle overwinningen te behalen, afgezien van een warmer sentiment. Alleen al technische wijzigingen in de huidige handelsovereenkomsten zullen veel werk vergen aan de onderhandelingstafel. Iedere wijziging in de handels- en samenwerkingsovereenkomst na brexit zal de belangen van het VK en de 27 EU-lidstaten zorgvuldig tegen elkaar moeten afwegen, iets wat niet van de ene op de andere dag zal gebeuren.
De meer pro-Europese houding van de nieuwe regering kan ook politiek gevaarlijk zijn, hoewel haar grote parlementaire meerderheid in dit opzicht zal helpen. Om de EU aan de onderhandelingstafel te krijgen, moet Labour duidelijke stimulansen bieden. Maar de Conservatieve oppositie - met de mondige steun van de kleine maar luidruchtige extreemrechtse Reform UK partij - zal elk teken van een aanpassing van de regelgeving of een meer open houding ten opzichte van vrij verkeer bestempelen als iets dat het brexit-ideaal ondermijnt.

Warme woorden, maar er is werk aan de winkel

De verkiezingen zijn pas vorige maand gehouden en het is nog veel te vroeg om een oordeel te vellen over de pogingen van Labour om de relatie van het Verenigd Koninkrijk met Europa op een nieuwe leest te schoeien. Positieve woorden zullen - op termijn - moeten worden beantwoord met serieuze voorstellen.
In de tussentijd zal het VK zich blijven inspannen om nieuwe handelsovereenkomsten met de rest van de wereld te sluiten. Hervatting van de onderhandelingen met landen als India, Zuid-Korea, Turkije en Zwitserland zal een prioriteit zijn voor de nieuwe regering, hoewel het gouden ticket - een bilaterale handelsovereenkomst met de VS - op korte termijn onwaarschijnlijk lijkt.
Maar handel met de EU is de belangrijkste stroom van inkomsten voor het exporterende bedrijfsleven in het VK. Het aandeel van de handel (import en export) tussen het VK en de EU is nu hersteld tot 52%, hetzelfde niveau als vóór 2019, toen het VK uit de EU stapte. Dit wijst op een stabilisatie in de handelsdynamiek na brexit, ook al vertonen de specifieke cijfers voor alleen de export een paar schommelingen. Als het kabinet-Starmer erin slaagt om dit cijfer weer naar boven bij te stellen, zal het herstellen van de relatie tussen het VK en de EU als een succes worden beschouwd.